Bandeau
L’Essaillon
« Entre la Tourre et lou Crapoun,
I a moun païs, qu’ei Sederoun »
Alfred Bonnefoy-Debaïs

Etudier, préserver et faire connaître le Patrimoine Historique, Naturel et Culturel de Séderon et de sa Région

Lou Trepoun 44
L’ALISCAIRE DE SEDEROUN
Article mis en ligne le 23 décembre 2015

par BONNEFOY DEBAÏS Alfred
Bonnefoy de Baïs

Depuis la publication du bulletin de décembre dernier, et sur des informations que Jean-Claude RIXTE nous avait données, nous avons pu consulter à l’Alcazar (la nouvelle grande bibliothèque de Marseille) la revue « l’Aïoli » où furent publiés plusieurs textes de Bonnefoy de Baïs.

Le premier de ses textes, « L’Aliscaire de Sederoun », que nous avons transcrit à partir d’une photo de la revue, a été publié dans le n° 27 de « l’Aïoli », en date du 27 septembre 1891.

Nous ne résistons pas au plaisir de vous le présenter, reportant à un prochain bulletin la “tradaduction” en Occitan par J-C RIXTE du poème de Bonnefoy de Baïs déjà présent dans le précédent Trépoun.

Suzanne JOUVE PELLEGRINO en a assuré la traduction pour ceux qui n’ont pas eu la « lengo nostro » en héritage.

A-M. et H. BARRAS

__1__

L’ALISCAIRE DE SEDEROUN

Es, Sederoun, un endré de la Droumo escoundu entre la Tourre e lou Crapoun, dos mountagneto couifado de roucas espetaclous e que fan uno gorgo proun estrecho apelado Eissaioun – d’ounte, quasimen tout l’an, l’auro sort enmaliciado pèr s’espandi sus lou terraire, ço que refresco lou climat e a fa’speli aquest prouvèrbi :

Se se muravo l’Eissaioun,

Farié pas fre dins Sederoun.

Aqui, i’a quàuqui vint an, restavo un brave travaiadou que, pèr escais-noum, ié disien l’A1iscaire, noun pas que s’empoumadèsse souvènt la tèsto (siéu bèn segur que soun péu negre n’ero jamai esta councha pèr ges de poumado o de sentour : es à peno se ié passavo lou rastèu lou dimenche avans d’ana à la messo), mai pèr raport au biais qu’avié pèr adouba sa terro quand la luchetavo : aurias di que sus soun gara avié passa lou barrulaire, tant si mouto èron ben engrunado.

Avias bèl aluca : quand sa terro dóu Plan èro finido de fouire, i’aurias pas vist baneja ’no gibo comme uno nose  ; semblavo l’encluso dóu moulin, lou matin avans que lou mounié durbiguèsse lou gourgarèu pèr faire farino.

E li gènt de Sederoun que soun li meiour pèd-terrous de l’encountrado, en vesènt que sa terro ero sèmpre la miés aliscado dóu terraire, l’avien subre-nouma l’Aliscaire. Aquéu noum, fau dire, ié fasié grand gau, e ié respoundié ’mé plesi.

Un an, tambèn, quand arribè lou mes de mars, l’Aliscaire, coume tóuti lis an, se boutè à lucheta sa terro pèr ié semena si tartifle emé si faiòu. Pèr cop d’asard (ço qu’es proun rare à Sederoun), lou tèms fuguè neblous touto la semano, e tout-bèu just s’esclargiguè lou dissate au vèspre coume noste orne acabavo sa pèço.

Pas pu-lèu avé clava soun taié, se reculè, sus la routo de Saut pèr, d’aqui, miés pousqué reluca soun travai e jouï dóu cop d’iue. Mai subran sa caro bruno paliguè, si bras degoulèron long de si costo, sa cadeno se recouquihè, sis iue ié veguèron plus, e, un pau mai, toumbavo de mourre-bourdoun sus lou camin. A la fin, pamens, fasènt un grand esfors, tiblè mai soun esquino, se fretè lis usso e, regardant tourna soun gara : «  Ah  ! gusasso de nèblo, s’escridè, que m’avès empourta dins vosto sournuro moun renoum d’aliscaire  ! Es-ti poussible, Jan Sucre  ! que iéu ague eissublia d’embrisa aquelo gibo  ?  »

E soun poung sarra menaçavo uno mouto, quihado, arrouganto, au bèu mitan de soun plan.

«  Que lou tron de l’èr te cure coume un brusc, bougresso de mouto  ! E que noun ai lou bras proun long pèr t’espôuti e te foundre couine de sau sènso gamacha moun lucheta  !  »

Acô disènt, se derrabavo li péu, estripant sa blodo e estrassant lou camin emé si sabatas.

Mai vaqui que tout-d’un-cop, au plus fort de soun enràbi, se pico lou front d’un grand cop de poung. N’en mutè plus uno, sis iue s’escarrabihèron, prenguè la draio de Sederoun en patuschant coumo uno lèbre. Arriba à soun oustau, trempe coume uno soupo, despendoulè un fusiéu à peirard que lé venié de soun rèire, ié boutè ’no bono cargo de poudro em’ uno pougnado de ploumb de lèbre, coumoulè lou bacinet, e vague de mai landa de-vers soun plan.

Entre arriba à soun terradis, armo lou chin de soun long petadou, l’espalo, amiro bèn la malo mouto, e pan  ! largo lou cop.

Li baus de la Tourre e dóu Crapoun, tant clantiguè, n’en tremoulèron e l’Eissaioun faguè tintèino. Li vitro dis oustau n’en brounziguèron, e la droulaio que s’amusavo pèr carriero, espantado, courreguè s’amaga dins li coutihoun de si maire.

Mai l’Aliscaire èro tout risoulet : la bachoco de soun plan coume l’uiau s’èro esvalido, lou ploumb de lèbre coume un grum de sau l’avié foundudo, e rèn banejavo plus aro, sus lou gara, uni coume uno pèçô de telo griso.

A. BONNEFOY-DEBAÏS.

Note

Dans son « Tresor du Felebrige » Frédéric Mistral a écrit « Lou Trepoun » et non « l’Eissaioun ». C’est le texte de F. Mistral qui se trouve sur le couverture de notre bulletin.

Quant à « l’Aliscaire » nous ne savons pas encore si ce personnage a existé ou s’il a été inventé par l’auteur.